Son 18 yılda rakıya yüzde 1800 zam geldi
Peş peşe gelen zamlar, vergi artışları, satış yasakları ve baskılar nedeniyle Türkiye’de alkollü içki tüketimi düşüyor. Açıklanan verilere göre, son bir yılda alkol tüketimi 90 milyon litre düştü.
Tarım ve Orman Bakanlığı Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı’nın verilerine göre, rakı üretimi ve tüketimi 2019’da bir önceki yıla göre yüzde 29 geriledi. 2018’de iç piyasaya arz edilen toplam rakı miktarı 35 milyon 934 bin litre iken bu miktar 2019’da 27 milyon 763 bin litreye geriledi.
Son 9 yılda ise iç piyasada rakı tüketiminde 21 milyon litrelik düşüş yaşandı. İçeride tüketim azalması ihracata da yansıdı. Tanıtım ve reklam yasaklarının da etkisiyle rakı ihracatı 2018’de 4 milyon 61 bin litre seviyesinden geçen yıl 3 milyon 491 litreye geriledi.
Kayıt dışı rakı üretimi 8 milyon litre
Cumhuriyet gazetesinin haberin göre; devletin en önemli vergi kalemlerinden biri olan alkollü içkilerde fahiş fiyatlar nedeniyle yurttaş kayıt dışı ya da evde üretime yöneldi. Son üç yılda kayıt dışı rakı üretimi 4 milyon litreden 8 milyon litreye çıkarken, kaçak rakı nedeniyle devlet 1.5 milyar dolar vergi kaybına uğradı.
Rakı satışlarının en yoğun olduğu yılbaşı dönemindeki satışlardaki düşüş de göze çarpıyor. Aralık 2018’de üretimden iç piyasaya arz edilen rakı miktarı 4 milyon 665 bin litre iken bu miktar 2019 Aralık’ta 4 milyon 452 bin litreye düştü.
Tarım ve Orman Bakanlığı Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı verilerine göre, alkollü içki tüketimi 2018’de 1 milyar 117 milyon 907 bin 350 litre iken 2019’da bu miktar 1 milyar 28 milyon 161 bin 264 litreye düştü. Bir yılda toplam alkollü içki tüketimi 89 milyon 746 bin litre düşüş gösterdi.
Bira üreticileri yurt dışına açıldı
İç piyasada tüketim azalması sadece rakıda yok. Bira, votka ve şarapta da ciddi düşüşler söz konusu. 2018’de üretim ve ithalat dahil iç piyasaya toplam 965 milyon 401 bin litre bira arz edilirken 2019’da bu miktar yüzde 9’luk düşüş gösterdi.
Birada 10 milyon litre seviyesinden 9 milyon litrelere geriledi. İç piyasada umdukları satış rakamlarını bulamayan bira üreticileri ağırlığı yurt dışına verdi. 2018’de 59 milyon 735 bin litre olan bira ihracatı geçen yıl 68 milyon 666 bin litreye yükseldi.
Rakının fiyatı yüzde 1800 arttı
Rakı fiyatlarında ise sınırları zorlayan zamlar söz konusu. 2002 yılında 70’lik rakının fiyatı 8.25 TL civarındayken aradan geçen 18 yılda fiyat yüzde 1800 artışla 152.50 TL’ye fırladı.
70’lik rakıdaki vergi oranı yaklaşık yüzde 72 seviyesinde. 70’lik bir şişe rakının fiyatı; aracı kârı dahil satış fiyatı 40 TL, ÖTV yaklaşık 92 lirayı buluyor. KDV miktarıysa 20 lira bir şişedeki toplam vergi miktarı 112 TL.
OECD’nin yayımladığı 2019 verilerine göre Türkiye kişi başına 1.4 litre ile en az içen ülkeler arasında yer aldı. Endonezya 0.3 litrelik alkollü içki tüketimiyle listenin son sırasında yer alıyor.
Temel ihtiyaçlarını bile karşılamakta zorlanan yurttaş, alkollü içkiye ayırdığı bütçeyi de kıstı. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 2017’de hane halkı tüketim harcaması içinde alkol ve sigaranın payı yüzde 4.5 iken bu oran 2018’de yüzde 4’e düştü.
Hükümetin umudu tiryaki
Alkollü içkilerin vergilerine yapılan zamlar, bu kalemden elde edilen Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) miktarını da zirveye taşıdı.
Son 12 yılda alkollü içkilerden devletin elde ettiği ÖTV geliri 78 milyar 402 milyon TL’yi aştı. 2008’de içkiden 1.9 milyar TL ÖTV elde edilirken aradan geçen 12 yılda bu rakam yüzde 650 artışla 2019’da 14 milyar 714 milyon TL’ye çıktı.
Ekonomi yönetimi, 2020 bütçesinde 784 milyar TL vergi geliri hedeflerken, umudu da tiryakilere bağladı. Hükûmet alkol ve sigara tüketiminden, bu yıl yaklaşık 90 milyar TL’lik vergi geliri elde etmeyi amaçlıyor.