Dış kredi borcunda 'ulaştırma' zirvede

Dünya gazetesinden İbrahim Ekinci'nin haberine göre, Merkez Bankası (MB), özel sektörün yurt dışından sağladığı kredi borçlarının çetelesini tutuyor. Uzun, kısa vade dağılımlarının yanı sıra, sektörel çeteleyi de yayımlıyor.

Özel sektörün kur riski sadece 'yurtdışından sağlanan krediler'le sınırlı değil. Yurtiçi bankalardan kullanılmış döviz kredileri de doğal olarak kur hareketinden etkileniyor.

İktisatçı Hakan Özyıldız'ın, 26 Mayıs tarihli yazısında güncellediğini belirttiği verilere göre, şubat sonu itibariyle şirketlerin yurtiçi bankalardan sağladığı döviz kredilerinin tutarı 187 milyar dolar. MB'nin açıkladığı 2018 ilk çeyrek sonuçlarına göre (finans kesimi dahil) yurtdışından sağlanan kredi borçları da 245.5 milyar dolar. Bunun 115.8 milyar doları reel sektör şirketleri üzerinde. Yurtdışından kullanılmış kredilerin sektörel kırılımları, borçlanmanın en çok hangi sektörlerde yapıldığını, hangi sektörlerde hızlı artış olduğunu, hangi sektörlerin görece daha az kur riski taşıdığı hakkında da bir fikir veriyor.

YURTDIŞINDAN SAĞLANAN KREDİLERİN TOPLAMINDA YÜZDE 320.6 ARTIŞ

2004-2018 1. çeyrek tablosunun söylemeye izin verdiği olgular şöyle:


2004'te finans dışı şirketlerin yurtdışından sağladığı kredilerin toplamı 27.5 milyar dolar. Şimdi 115.8 milyar dolar. Artış oranı yüzde 320.6

2004'te alınan kredilerin yüzde 60'ı sanayiye gitmiş. 2018'de manzara tersine dönmüş. Yüzde 60'ı bu kez 'hizmetler'e gitmiş. Borçluluk tablosunda altı çizilmesi gereken birinci olgu bu.

İkinci dikkat çeken rakam; 2004-2018 1Ç döneminde sanayi sektörlerinin dış kredilerinde yüzde 193.3 artış olmuş. Hizmetlerdeki artış yüzde 500. Sanayi ortalamanın (yüzde 320.6) altında, hizmetler üzerinde seyretmiş.

HİZMETLERDEKİ HIZLI ARTIŞIN KAYNAĞI 4 ALT SEKTÖR

Hizmetlerdeki hızlı artışın kaynağı esasta 4 alt sektör: Ulaştırma-depolama, inşaat, gayrimenkul ve sağlık. Bunlardaki dış kredi artışı sırasıyla şöyle: yüzde 2.056, yüzde 772, yüzde 2.134 ve yüzde 2.227. 'Ulaştırma depolama'daki artış köprü, otoyol, havalimanı projelerinden, sağlıktaki artış, sağlık kampüsü projelerinden oluşuyor.

Yüzdeler, oranlar başlı başına fazla bir şey ifade etmiyor. Miktardan bakınca durum daha çarpıcı: İnşaat, altyapı, gayrimenkul, hizmetlerde en yüksek borçlanmaları gerçekleştiren 3 sektör ve toplam 68.5 milyar dolarlık kredinin 41.5 milyar doları da (yüzde 60.1'i) bu 3 sektörde.

Hizmetlerde yüksek dış kredi borcu olan 2 sektör daha var: Bilgi ve iletişimde dış kredi büyüklüğü 9.9 milyar dolar. Operatörlerinin altyapı yatırımlarından kaynaklanıyor. İkinci yüksek borçlu sektör toptan ve perakende ticaret; 5.3 milyar dolar. Fakat bu 2 sektörde de 14 yıllık artış görece düşük. Sağlıkta da dış kredi 3.4 milyar dolar.

TARIM SEKTÖRÜNDE DIŞ KREDİ BORCU 608 MİLYON DÜLAR

Sanayi sektöründe, imalatta, dış kredi borcu inşaat ve ulaştırma-depolama sektörlerine yaklaşan bir sektör yok. İmalatta en yüksek borcu olan sektör 5.4 milyar dolarla 'gıda, içecek ve tütün ürünleri.' Bir de kredi borç miktarı 4.4 milyar doları bulan 'kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı' dikkat çekiyor. Bu sektör dış kredi artışında yüzde 7.285'le ilk sırada. İkinci sırada yüzde 4.253 artışla (inşaat makineleri kiralama, araç, uçak kiralama, tur operatörleri gibi faaliyetleri kapsayan) 'idari ve destek hizmet faaliyetleri' bulunuyor.

Tarım sektöründe dış kredi borcu 608 milyon dolar. Düşük düzeyde. Madencilik ve taş ocakçılığının 5 milyar dolar dış kredi borcu var ve son 14 yılda borçluluk yaklaşık 10 kat artmış.