Türkiye hayranı ekonomist Jeffrey Sachs'dan çarpıcı yorum

Geçtiğimiz ay Türkiye’ye 3 haftalık bir ziyaret gerçekleştiren ve üst düzey yetkililerle görüşme yapan dünyanın en önemli ekonomistlerinden Jeffrey Sachs dönüşünde Türkiye’nin 10 yıllık ekonomik gelişmesini öven bir makale yazmıştı. Columbia Üniversitesi Earth Institute Direktörü Profesör Jeffrey Sachs Gezi Parkı olayları öncesi Guardian’a yazdığı makalede Türkiye’nin bölgesi için kopyalanması zor ve başarılı bir model ortaya koyduğunu belirtmiş ve ekonomi yönetimini övmüştü.

 

Jeffrey Sachs ile Gezi Parkı olaylarından sonra konuştuk. Sachs protestoların barışçıl bir şekilde çözülmesini önerirken borsada yaşanan düşüşte bankaların suçlanamayacağını belirtti.

 

 

Protestoların yükselmesi ekonomiyi olumsuz etkiledi ancak büyük bir etkiden söz etmemek gerekir. Borsa zirvesinden yüzde 16 aşağıda görünüyor ancak hala geçen seneye göre yüzde 32 yüksek. Protestoların uzun dönem etkisi ise protestolara müdahalelerin sonuçlarına bağlı olacaktır.

 

 

Kesinlikle daha uzlaştırıcı yöntemler tavsiye ediyorum. Protestoculara yönelik şiddete son verilebilir. Öte yandan tartışılan parktaki protestocular dinlenmeli, demokratik yaklaşımlar ön plana çıkarmalı ve çevre ile ilgili konularda kamunun katılımı sağlanmalı. Kamu endişelerini gidermek için tartışılan projelerin tasarımlarında değişikliğe de gidilebilir. 

 

Yazınızda Türkiye’nin güçlü bankacılık sistemine de vurgu yapmıştınız. Ancak protestolar sonrası piyasaların sarsılması sonucu hükümetten özellikle özel bankalara yönelik eleştiri geldi ve “faiz lobisine” hizmet ettikleri söylendi. Siz bankaların borsanın düşmesine yol açacak böyle bir rolü olabileceğini düşünüyor musunuz?

 

Borsanın düşüşünde suç kesinlikle bankalarda değil. Protestolar, hükümetin sert tedbirleri ve artan tansiyon bu düşüşe sebep oldu.

 

 

 

Bu konulara aydan aya hatta yıldan yıla değişmeyen bir bakış açısıyla bakıyorum. Kısa vadede Türk ekonomisi zaten geçen seneki hızlı büyümeye gore yavaşlıyordu. İyi bir ekonomi politikası için zaman aralığınızı aylık değil 3-5 senelik görmeniz gerekir.

 

Ben büyük resimde Türkiye’ye hayranım ve umarım ki ekonomik ve demokratik yönetim yönünde gelişmeye devam edersiniz. Birçok Türk arkadaşım hükümetin son 10 yıldaki ekonomik politikalarını öven yazım sonrasında beni sert eleştirdi. Benim dikkat çektiğim 10 yıllık dönemde süre gelen politikalardı, hükümetin spesifik politikaları ya da siyaseti değildi. Türkiye’deki politik bölünmüşlükten bahsetmek benim alanım değil. Bu konuda sadece soruna barışçıl, demokratik çözüm, uzlaşmayı önerebilirim. Hükümetin 10 yıllık ekonomi politikaları hakkında söylediklerim benim siyasi duruşum olarak algılanmamalı. 

 

Türkiye’deki dostlarım gibi sorunun kısa sürede çözülüp iki tarafın da demokratik değerlere sarılmasını istiyorum. Tabii ki hükümetin güç sahibi olarak demokratik normların yerleşmesinde birincil derecede sorumlu.

 

Türkiye çok çeşitli kültürel ve siyasi görüşlere sahip, dindar ve laik insanlara sahip. Türk toplumunun tüm bu farklılıklarla birlikte barış içinde, demokratik ve yapıcı bir şekilde yaşaması çok takdir edilecek bir durum. Eğer bu kültürel ve siyasi düşmanlaşmaya, cepheleşmeye dönerse herkes kaybeder. Demokrasi teklerse Türkiye’nin ekonomik gelişmesi de tekler. 

 

 

Jeffrey Sachs 27 Mayıs’ta Guardian’a “Tehlikeli bölgede yer alan Türkiye’nin ekonomisi heyecan veriyor” başlıklı bir yazı kaleme aldı. Yazıda son 10 yılda Türkiye’nin gerçekleştirdiği ekonomik reformları öven Sachs özellikle Ortadoğu için Türkiye’nin kolay kopyalanamaz bir başarı modeli olduğunu belirtti.

Bankacılık sektörünün başarılı yapısal değişimine de dikkat çeken Sachs Türkiye’nin son yıllarda dengeli bir diplomasiyle ticaretini arttırdığını vurguladı. Sachs Türkiye’nin kamu yönetimi anlamaında da başarılı olduğunu yazdı. Sachs Türkiye’nin bulunduğu bölgenin istikrarsızlığı ve dış ekonomik şoklar sonucu sermaye hareketliliğine karşı risk taşıdığını söyledi.

 

Profesör Jeffrey Sachs Columbia Üniversitesi Dünya Enstitüsü başkanlık görevini yürütüyor. BM Genel Sekreteri Ban Ki Moon’un özel danışmanı olan Sachs daha önce Kofi Annan’ın da danışmanlığını yapmıştı. Birleşmiş Milletler’in dünya üzerinde yoksulluk, borç ve hastalıklara karşı mücadele eden Milenyum Projesi’nin de direktörlüğünü yürütüyor. 7 sene içinde New York Times bestseller listesine giren 3 kitap yazan Sachs Time tarafından Dünyanın En Etkili Kişileri listesinin müdavimleri arasında yer alıyor.

 

Barış Balcı