Faizler düştü, TL varlıklar dolara döndü!
Merkez Bankası’nın arka arkaya faiz düşürmesi dövize olan ilginin artmasına neden oldu. TL mevduatların getirisi azaldıkça döviz hesaplarında tutulan para büyüdü. Ekonomi yönetimine duyulan güvensizlik de döviz tercihini öne çıkarıyor.
Ekonomi yönetiminin son yıllarda dolarizasyonu önlemek için attığı her adım vatandaşın adeta Türk Lirası'ndan biraz daha uzaklaşmasına neden oldu. Dövize olan ilgiyi azalması beklenen ilave tedbirler de vatandaşın tercihlerini değiştirmeye yetmedi. 2018'in Ağustos ayında yaşanan kur şokundan sonra başlayan dolarizasyon adeta paranın yönünü belirledi. Son bir buçuk yıldır yer yer kâr satışları yaşansa da döviz hesapları istikrarlı bir şekilde artmaya devam etti.
Bankaların mevduat hesaplarında 24 Ocak 2020 itibarıyla 1 trilyon 317 milyar Türk Lirası (222.8 milyar dolar) değerinde döviz bekliyor. Hesaplardaki 828 milyar 482 milyon TL değerindeki döviz bireylere, 470 milyar 733 TL değerindeki döviz ise şirketlere ait. Türk Lirası mevduatların büyüklüğü ise 1 trilyon 273 milyar TL'ye ulaşıyor. Bankalardaki toplam mevduat 2 trilyon 590 milyar TL'ye ulaşırken, döviz hesaplarının toplam mevduatlara oranı da yüzde 50.8 seviyesinde seyrediyor.
ENFLASYON DÜŞMELİ
Ekonomistler, vatandaşın dövize talebi ile tüketici güveni arasında çok güçlü bağ olduğuna dikkat çekiyor. Yani, ekonomiye olan güven kaybı derinleştikçe dövize olan ilgi de artarak devam ediyor. Döviz talebinin artması da Türk Lirası üzerinde ilave baskıya sebep oluyor. Artan dolarizasyonu engellemek için enflasyonda en kısa sürede kalıcı düşüşün sağlanması gerektiğine dikkat çekiliyor.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun (BDDK) 24 Ocak 2020 haftalık verilerine göre, yabancı para mevduat hesaplarında yurtiçi ve yurtdışı yerleşiklere ait olmak üzere toplam 222 milyar 885 milyon dolar döviz var. Gerçek kişiler yani bireyler bankalardaki 140.2 milyar dolar değerinde dövizin 38.1 milyar dolarını vadesiz, 102 milyar dolar değerindeki dövizi ise vadeli hesaplarında tutuyor. Şirketlerin ise 79 milyar 615 milyon dolar değerindeki döviz mevduatlarının 24.1 milyar dolarını vadesiz, 55.4 milyar doları vadeli hesaplarda bulunuyor.
Döviz tevdiat hesapları (DTH) son 9 yılda hızlı bir artış gösterdi. Bankalardaki yurtiçi yerleşiklere ait toplam DTH'ın 2010 sonunda 110.6 milyar dolar olan hacmi, dolar cinsinden yüzde 75 büyüyerek (83 milyar dolar) 2019 sonunda 193.6 milyar dolara yükseldi.
Altın mevduatları arttı
Yüksek enflasyon ve döviz kurlarında yaşanan oynaklık ve küresel riskler yatırımda altın tercihinin öne çıkmasında etkili oldu. Güvenli liman olarak görülen altında mevduatlar 2019 yılında yüzde 98.5 arttı. Döviz mevduatlarındaki artış ise yüzde 20.4'u buldu. BDDK verilerine göre Aralık 2018'de 38 milyar 335 milyon lira olan vatandaşların altın hesapları Aralık 2019'da 76 milyar 98 milyon liraya ulaştı.
Temmuz ayından itibaren Merkez Bankası'nın hızla faiz indirmeye başlaması TL mevduatlarına olan ilginin azalmasında etkili oldu.